عوامل تأثیرگذار در مصرف مواد مخدر شامل مجموعه‌ای از عوامل فردی، اجتماعی، خانوادگی و محیطی است که می‌توانند خطر گرایش به اعتیاد را افزایش دهند یا در پیشگیری از آن نقش داشته باشند. از فشارهای روانی و استرس‌های روزمره گرفته تا تأثیرات محیط‌های ناسالم و کمبود آگاهی، این عوامل می‌توانند مسیر زندگی افراد را به سمت مصرف مواد سوق دهند. بهترین مرکز ترک اعتیاد در تهران، آکسون، با ارائه خدمات تخصصی مشاوره، آموزش و درمان، نه‌تنها به شناسایی و مدیریت این عوامل کمک می‌کند، بلکه با برنامه‌های پیشگیری و بازتوانی، افراد و خانواده‌ها را در مسیر دستیابی به زندگی سالم و پایدار حمایت می‌نماید.

عوامل موثر در سوء مصرف مواد چیست؟

همه انسان‌ها در سلیقه‌های شخصی مانند رنگ یا طعم غذا تفاوت‌هایی دارند، اما در نیازهای عاطفی مانند موفقیت، امنیت، رضایت، و دوست داشتن هم‌نظرند.

از منظر روان‌شناسی، ناکامی در برآوردن این نیازها می‌تواند فرد را به سوی جبران آن از طریق روش‌های ناسالم سوق دهد.

اگر فردی در محیط خانواده، مدرسه یا جامعه آموزش‌های لازم را دریافت نکند، ممکن است با اولین محرک یا پیشنهاد، به مصرف مواد مخدر مانند تریاک، هروئین، کراک، شیشه یا کوکائین روی بیاورد تا کمبودهای عاطفی خود را جبران کند.

در ابتدا، مصرف این مواد حس رضایت کاذب ایجاد می‌کند، اما پس از یک تا دو هفته، فرد با عوارض سنگین مانند درد جسمی، رنج روانی، از دست دادن موقعیت‌های شغلی و اجتماعی، و طرد شدن مواجه می‌شود.

متخصصین، روان‌پزشکان و روان‌شناسان کلینیک ترک اعتیاد آکسون با ارائه خدمات حرفه‌ای مشاوره و درمان، از جمله ترک اعتیاد فوق سریع برای موادی مانند تریاک، هروئین، کراک، شیشه، کوکائین و متادون، در کنار شما هستند تا به بهبودی پایدار دست یابید.

مطالعات نشان می‌دهد که افراد معتاد اغلب از نظر عاطفی حساس‌ترند و به دلیل نبود آگاهی و آموزش کافی، به اشتباه مواد مخدر را برای تسکین نیازهای خود انتخاب می‌کنند.

عوامل گرایش به اعتیاد به سه دسته تقسیم می‌شوند که هر یک ضریب تأثیر خاص خود را در این فرآیند دارند. برای اطلاعات بیشتر درباره این عوامل و خدمات درمانی، به وب‌سایت کلینیک آکسون مراجعه کنید و با متخصصین ما همراه شوید.

1-ژنتیک

مطالعات نشان داده که سیستم پاسخ گویی به محرک های درد، شادی و سرخوشی در افراد، متفاوت است و از نظر فاکتور وابستگی به مواد،. آمار نیز بر این موضوع صحه گذاشته و می توان گفت افراد ژن وابستگی به مواد را به ارث می برند.

اثر این ژن و تفاوت سیستم پاسخگویی عصبی در شکل گیری اعتیاد، فقط 5 درصدو قابل صرف نظر است.
طبق مطالعات انجام شده سیستم پاسخگویی به محرک‌های لذت، درد، غم، شادی در هر فردی متفاوت است و از نظر وابستگی به مواد، واکنش های متفاوتی نشان می دهند.

آمار موجود هم این مطلب را تایید میکند و می‌شود گفت افراد ژن وابستگی به مواد را ارث می‌برند، اما تاثیر این ژن و تفاوت سیستم پاسخگویی عصبی در فرآیند و شکل گیری اعتیاد تنها 5 درصد و قابل چشم پوشی است.

تاثیر ژنتیک در اعتیاد

2-شخصیت

تحقیقات انجام شده روی آمار مصرف کنندگان مواد مخدر نشان داده که بعضی از خلق و خوها و شخصیت‌ها زمینه ساز اعتیاد هستند که با در نظر گرفتن مکانیسم اعتیاد دور از انتظار نیست. تاثیر شخصیت در ابتلای به اعتیاد 20درصد است:

• راحت طلب: شخص راحترین راه را برای رو به رو شدن و حل مشکلات و مسائل انتخاب کرده است.
• کمال گرایی و برتری جویی: شخص همیشه به دنبال برتری است و به همین دلیل بعد از شکست‌‌‌های پی در پی و زیاد برای دستیابی به این احساس به مصرف مواد اعتیاد آور روی می‌اورد.
• اعتماد به نفس پایین: پایین بودن اعتماد به نفس، باعث ناتوانی شخص در رو به روشدن با مشکلات شده و شخص به مصرف مواد اعتیاد آور روی می آورد.
• قدرت بیان ضعیف: شخص قادر به بازگو کردن مشکلاتش نیست، و با گذشت زمان مشکلات بزرگتر و حتی دردناک تر می‌شود و زمینه را آماده مصرف مواد اعتیاد آور میکند.
• گوشه گیر و تنها: گوشه گیری و انزوا طلبی، قدرت فرد را در مواجه با مشکلات و حل آن کاهش می‌دهد و زمینه را برای روی آوردن به مصرف مواد اعتیاد آور آماده میکند.
• کنجکاوی و ماجراجویی: خلق کنجکاو و ماجراجوی، شخص را ترغیب به امتحان کردن مواد اعتیاد آور میکند.

این در حالیست که برای پاسخ داد به این نیاز جواب صحیح پرداختن به ورزشها و فعالیت هیجان انگیزی مثل: صخره نوردی، پاراگلایدر، سقوط آزاد، بانجی جامپینگ، اسکی، غواصی و چتر بازی هستند.

تاثیر شخصیت در اعتیاد

3-اجتماع، فرهنگ و اقتصاد

ریشه اصلی فرآیند اعتیاد، سه فاکتور اجتماع، فرهنگ، اقتصاد است که  تاثیر آن در ابتلای به اعتیاد 75درصد میباشد

تاثیر این فاکتورها، مخصوصا خانواده تا جایی است که در صورت درست و صحیح عمل کردن آن، حتی اگر زمینه اعتیاد با عواملی مثل ژنتیک و خلق و خو وجود داشته باید، وابستگی به مواد مخدر شکل نمی‌گیرد.

خانواده نقش تعیین کننده ای در شخصیت و شکل گیری خل و خوی فرد دارد و میتواند خلق و خوی را که زمینه ساز اعتیاد است متعادل کند. موارد زیر بیان کننده بخشی از عملکرد فرهنگ، اجتماع و خانواده در فرآیند اعتیاد است.

والدین معتاد

در خانواده‌های که، پدر و مادر اعتیاد دارند و جلوی دیدگان کودکان مواد مخدر را مصرف می‌کنند، از نظر این کودکان استعمال مخدرها امری عادی و طبیعی است و به همین دلیل احتمال اعتیاد در آنها بالا می‌رود.

در دسترس بودن مواد

یکی از مهمترین عوامل سوء مصرف مواد مخدر میزان در سترس بودن مواد مخدر در محل سکونت یا اشتغال فرد است.

فقر اقتصادی شدید

فقر اقتصادی باعث کم اثر یا حتی بی اثر شدن آموزش‌ها و توصیه‌ها می‌شود.

مافیایی تولید و پخش مواد

سیستم‌های مافیایی تولید و توزیع مواد مخدر به هر طریقی و با هر هزنیه و ابزاری این تجارت را به سود دهی می‌رسانند. تاوان سود این سیستم مافیایی را افراد آسیب پذیر جامعه می‌پردازند.

گروه آشنایان و دوستان

حضور شخص در گروهی که اکثریت افرادش به نوعی مصرف کننده مواد مخدر هستند، احتمال پذیرش و استعمال را در فرد افزایش می‌‎دهد.

نبود آموزش در مواجهه با شکست

شکست و ناکامی، در زندگی همه افراد جامعه وجود دارد، اشخاصی که آموزش لازم برای مواجهه با شکست‌ها دیده باشند، هیچگاه استفاده از مخدرها را به عنوان راهکار، برای رویایی با مصائب پیش نمی‌گیرند؟

چالش‌های مانند از دست دادن بستگان، از دست دادن شغل، ورشکستگی و طلاق و نحوه رو به رو شدن با آنها قابل یادگیری است

عوامل موثر در سوء مصرف مواد

نبود آموزش در مواجهه با شکست

شکست و ناکامی، در زندگی همه افراد جامعه وجود دارد، اشخاصی که آموزش لازم برای مواجهه با شکست‌ها دیده باشند، هیچگاه استفاده از مخدرها را به عنوان راهکار، برای رویایی با مصائب پیش نمی‌گیرند؟

چالش‌های مانند از دست دادن بستگان، از دست دادن شغل، ورشکستگی و طلاق و نحوه رو به رو شدن با آنها قابل یادگیری است

• نقش خانواده در اعتیاد

خانواده از مهمترین عامل ایجاد و شکل گیری اعتماد به نفس فرزندان است. الگوهای تربیتی زیر در خانواده زمینه را برای وابستگی به اعتیاد را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد. این الگوها عبارتند از:

استفاده مستمر از تنبیه بدنی:

تنبیه بدنی مداوم، به‌ویژه در سنین کودکی و نوجوانی، به اعتمادبه‌نفس و سلامت روان فرزندان آسیب جدی وارد می‌کند.

این روش تربیتی، به‌جای اصلاح رفتار، احساس ناامنی، خشم فروخورده و انزوای عاطفی را در فرد ایجاد می‌کند که می‌تواند او را به سمت مصرف مواد مخدر به‌عنوان راهی برای تسکین دردهای روانی سوق دهد.

فقدان فضای محبت‌آمیز و آرامش در خانواده:

محیط خانوادگی فاقد محبت و آرامش، نیازهای عاطفی فرزندان را برآورده نمی‌کند و احساس تنهایی و انزوای عاطفی را تقویت می‌کند. تنش‌های مداوم خانوادگی یا درگیری‌های والدین، استرس مزمن ایجاد می‌کند که یکی از عوامل کلیدی گرایش به اعتیاد است.

عدم فراهم‌سازی بستری برای ابراز وجود و بیان نیازها:

خانواده‌هایی که فرصت بیان احساسات، نیازها و مشکلات را به فرزندان نمی‌دهند، زمینه‌ساز سرکوب عاطفی و کاهش مهارت‌های حل مسئله در آن‌ها می‌شوند. این موضوع به‌ویژه در دوران نوجوانی، که افراد در پی هویت‌یابی هستند، اهمیت بیشتری می‌یابد و می‌تواند به رفتارهای پرخطر مانند مصرف مواد مخدر منجر شود.

عدم واگذاری مسئولیت و تضعیف اعتمادبه‌نفس فرزندان:

عدم واگذاری مسئولیت‌های متناسب با سن به فرزندان یا انتقاد مداوم از توانایی‌های آن‌ها، اعتمادبه‌نفس و روحیه مسئولیت‌پذیری را تضعیف می‌کند. این افراد ممکن است در بزرگسالی احساس ناکارآمدی کرده و برای فرار از فشارهای زندگی به مواد مخدر روی آورند.

عدم آموزش مهارت «نه گفتن»:

توانایی «نه گفتن» به پیشنهادهای پرخطر، یکی از مهارت‌های کلیدی در پیشگیری از اعتیاد است. فرزندانی که در خانواده این مهارت را نیاموزند، در برابر فشار همسالان آسیب‌پذیرترند. آموزش این مهارت نیازمند تقویت اعتمادبه‌نفس و ارزش‌های شخصی در محیط خانواده است.

عوامل نوظهور و تأثیرگذار:

• الگوهای ناسالم والدین: مصرف مواد مخدر یا الکل توسط والدین می‌تواند به‌عنوان الگویی منفی، رفتارهای پرخطر را در فرزندان عادی‌سازی کند.
• فشارهای اقتصادی و اجتماعی: استرس‌های مالی و اقتصادی می‌توانند توجه والدین به نیازهای عاطفی فرزندان را کاهش داده و تنش‌های خانوادگی را افزایش دهند.
• تأثیرات فضای مجازی و تکنولوژی: استفاده بیش‌ازحد از فضای مجازی و کاهش تعاملات خانوادگی واقعی، خطر انزوای عاطفی و تأثیرپذیری از محتوای ناسالم را افزایش می‌دهد.
• ناآگاهی والدین از مواد مخدر نوظهور: عدم آگاهی والدین از مواد مخدر جدید، مانند روان‌گردان‌ها، توانایی آن‌ها در محافظت از فرزندان را کاهش می‌دهد.

نقش خانواده در اعتیاد

سخن پایانی:

مصرف مواد مخدر پدیده‌ای پیچیده و چندوجهی است که تحت تأثیر عوامل متنوع فردی، خانوادگی، اجتماعی و محیطی قرار دارد. درک این عوامل می‌تواند گام مؤثری در پیشگیری و درمان اعتیاد باشد.

عوامل فردی مانند ویژگی‌های شخصیتی، مشکلات روانی و استرس‌های زندگی می‌توانند فرد را به سمت مصرف مواد سوق دهند. همچنین، شرایط خانوادگی نظیر فقدان محبت، تنبیه بدنی و کمبود آموزش مهارت‌های مقابله‌ای می‌توانند زمینه‌ساز گرایش به اعتیاد شوند. عوامل اجتماعی و اقتصادی مانند فقر، بیکاری و دسترسی آسان به مواد نیز نقش مهمی در افزایش مصرف دارند.

در نهایت، برای مقابله با این معضل اجتماعی، نیازمند رویکردی جامع و چندجانبه هستیم که شامل آموزش‌های پیشگیرانه، حمایت‌های روانی و اجتماعی، و ایجاد فرصت‌های شغلی و اقتصادی باشد. همکاری بین نهادهای دولتی، سازمان‌های غیردولتی و خانواده‌ها می‌تواند در کاهش شیوع مصرف مواد مخدر و کمک به بهبود وضعیت افراد مبتلا مؤثر واقع شود.

عوامل متعددی مانند فرهنگ اجتماعی ، خانواده ، فقر اقتصادی شدید در ابتلای افراد به اعتیاد نقش دارند، که میتوانیم با آموزش و آگاهی بخشیدن به افراد از ابتلای آنها به این بلای خانه مان سوز جلوگیری کنیم.

مرکز ترک اعتیاد آکسون به عنوان بهترین کلینیک ترک اعتیاد تهران ، با همکاری بهترین متخصصین ترک اعتیاد، روانشناسان و روانپزشکان آماده ی ارائه ی خدمات درمانی و مشاوره ای  در زمینه ترک اعتیاد می باشند تا بهترین نتیجه که ترک بدون بازگشت است حاصل شود. جهت دریافت مشاوره رایگان ترک اعتیاد با ما تماس بگیرید.