اوردوز یا بیش مصرفی مواد مخدر چیست؟

فهرست مطالب

Toggle

اوردوز یا بیش‌مصرفی مواد مخدر حالتی خطرناک است که در اثر مصرف بیش از حد مواد مخدر یا داروها رخ می‌دهد و می‌تواند به عوارض جدی مانند اختلالات تنفسی، کما یا حتی مرگ منجر شود. این پدیده اغلب در افرادی دیده می‌شود که به مواد مخدر اعتیاد دارند یا به‌طور تصادفی دوز بالایی از دارو مصرف می‌کنند. کلینیک ترک اعتیاد اکسون با ارائه خدمات تخصصی و برنامه‌های درمانی جامع، به افراد کمک می‌کند تا از دام اعتیاد رهایی یابند و با حمایت حرفه‌ای، از خطرات اوردوز پیشگیری کنند.

اوردوز یا بیش مصرفی چیست؟

اوردوز یا بیش‌مصرفی حالتی است که در آن فرد مقدار بیش از حد مجاز از یک ماده، مانند مواد مخدر، دارو یا الکل، مصرف می‌کند که می‌تواند به عوارض جدی مانند اختلال تنفسی، کاهش سطح هوشیاری، کما یا حتی مرگ منجر شود. این وضعیت اغلب در افرادی رخ می‌دهد که به مواد اعتیادآور وابسته هستند یا به‌طور اتفاقی دوز بالایی از دارو مصرف می‌کنند. علائم اوردوز بسته به نوع ماده متفاوت است و ممکن است شامل تهوع، تنفس کند، تشنج یا بیهوشی باشد. درمان فوری پزشکی و در مواردی استفاده از پادزهرهایی مانند نالوکسان (برای اوردوز مواد افیونی) ضروری است. پیشگیری از طریق آموزش، کنترل مصرف و حمایت از مراکز تخصصی مانند کلینیک ترک اعتیاد اکسون می‌تواند نقش مهمی در کاهش این خطر داشته باشد.

این اتفاق فقط در مصرف بیش از اندازه مخدر پیش نمی‌آید، ممکن است بزرگسالان داروی تجویز شده پزشک را بیش از اندازه مصرف کنند یا برای آسیب رساندن به خود (خودکشی) به عمد اقدام به بیش مصرفی کنند یا در کودکان که معمولا به اشتباه با داروهای در دسترس دچار مسمومیت می‌شوند.

اوردوز یا بیش مصرفی چیست؟

برخی از مراجعین مرکز ترک اعتیاد آکسون بعد تجربه تلخ بیش‌مصرفی به فکر ترک اعتیاد افتاده‌اند که متاسفانه به دلیل عدم آگاهی از عواقب مصرف بیش از حد مواد مخدر آسیب‌های جدی به خود وارد نموده‌اند در این مقاله سعی داریم با افزایش آگاهی مصرف کنندگان مواد مخدر آنها را با عوارض بیش مصرفی آگاه نموده و ترغیب به ترک اعتیاد نماییم.

اوردوز چگونه اتفاق می‌افتد؟

اوردوز زمانی رخ می‌دهد که فرد مقدار بیش از حدی از یک ماده مخدر، دارو یا الکل مصرف کند که بدن قادر به پردازش یا تحمل آن نباشد. این اتفاق می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد، از جمله:

• مصرف عمدی یا تصادفی دوز بالا: فرد ممکن است به اشتباه یا برای تجربه اثرات قوی‌تر، مقدار زیادی از ماده مصرف کند.
• تحمل کاهش‌یافته: پس از دوره‌ای ترک یا کاهش مصرف، تحمل بدن به ماده کاهش می‌یابد، اما فرد دوز قبلی را مصرف می‌کند که بیش از حد توان بدن است.
• ترکیب مواد: مصرف همزمان چند ماده (مثل الکل و مواد افیونی یا بنزودیازپین‌ها) می‌تواند اثرات سمی را تشدید کند.
• کیفیت یا خلوص نامشخص مواد: مواد مخدر غیرقانونی ممکن است حاوی ناخالصی‌ها یا موادی مثل فنتانیل باشند که خطر اوردوز را افزایش می‌دهند.
• اختلالات جسمی یا روانی: بیماری‌های زمینه‌ای یا استرس روانی می‌توانند حساسیت بدن به مواد را افزایش دهند.

اوردوز با تأثیر بر سیستم عصبی، تنفسی یا قلبی‌عروقی باعث علائمی مثل تنفس کند، کاهش هوشیاری، تشنج یا ایست قلبی می‌شود.

اوردوز چطور اتفاق می‌افتد؟

نیمه عمر مواد مخدر و اوردوز

نیمه عمر مواد مخدر یعنی مدت زمانی که زمان می‌برد تا ماده مخدر نیمی از اثر دوز مصرف شده را به جای بگذارد که در هر مخدری مدت زمان نیمه عمر متفاوت است.

به عنوان مثال نیمه عمر بنزودیازپین‌ها طولانی است و اگر فرد معتاد این ماده را روز گذشته استفاده کرده باشد احتمال روز بعد هنوز مقداری از این ماده مخدر در بدن فرد باقی مانده باشد با این تعریف اگر فرد معتاد روز بعد بازهم اقدام به مصرف مخدر کند دچار مسمومیت با مواد مخدر می‌شود.

همچنین نیمه عمر والیوم (دیازپام) حدود 24 ساعت است و اگر فرد درگیر اعتیاد 20 میلی گرم از این ماده را روز گذشته مصرف کند روز بعد هنوز 10 میلی گرم دیازپام در بدن خود دارد و اگر مصرف هروئین ، کوکائین و یا هر ماده اعتیاد آور دیگری را مصرف کنید به آن 10 میلی گرم دیازپام اضافه می‌شود و به همین دلیل ریسک اوردوز افزایش پیدا می‌کند.

نیمه عمر مواد مخدر و اوردوز

کدام مواد مخدر بیشترین احتمال اودوز را دارند؟

مواد اعتیاد آوری که در ادامه معرفی می‌شود طبق آمار بدست آمده بیشترین آمار مسمویت را به خود اختصاص داده‌اند:

تریاک و مشتقات آن

طی یک مطالعه چهار ساله مواد متادون ، هیدروکودون، کودون، مورفین ، اکسی، هروئین و فنتانیل بیشترین آمار بیش مصرفی را دارند.

بیش مصرفی مخدرهای تجویزی مخصوصا اکسی کودون باعث مرگ بسیاری در فاصله سال‌های 2010 تا 2011 شده است. مسمومیت با هروئین عامل مرگ بسیاری در سالهای 2012 تا 2014 بوده است.

در حال حاضر فنتانیل که 50 ت 100 برابر قوی‌تر از مورفین است باعث مسمومیت مرگ بار هزارنفر شده است.

کوکائین

در مطالعه چهار ساله کوکائین دومین یا سومین عامل مسمومیت مرگ بار بود. البته کوکائین به تنهایی علت مرگ مستقیم در بیش مصرفی نیست اما چون با مخدرهای دیگری مانند الکل ، بنزودیازپین و مشتقات تریاک مصرف می‌شود، الگوی چند مخدری را ایجاد می‌کند و معمولا در موارد اوردوز اسم برده می‌شود.

بنزودیازپین

بنزودیازپین حاوی آلپرازولام و دیازپام است و مثل کوکائین باعث مرگ یا مسمومیت شدید نمی‌شود اما چون با دیگر مواد مانند مشتقات تریاک و الکل مصرف می‌شود ریسک خطر را افزایش می‌دهد. مصرف همزمان این دارو با الکل و یا داروهای مسکن خطر بیش مصرفی را افزایش می‌دهد.

مت آمفتامین

آمار مسمومیت و بیش مصرفی مرگبار مربوط به استفاده از مت آمفتامین ها در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده است.

الکل

طبق آمار 15% از اوردوز منجرب به مرگ ناشی از بیش مصرفی الکل می‌باشد همچنین طبق آمار موجود، 17% از اوردوز منجرب به مرگ ناشی از مصرف همزمان الکل با سایر مواد اعتیاد اور می‌باشد که الکل نقش مهمی در این موارد دارد چون مصرف الکل همزمان با سایر مواد اعتیاد آور سبب افزایش اثر مواد می‌گردد.

مصرف چند مخدر باهم یا الگوی چندمخدری

مصرف همزمان چند ماده اعتیادآور فشار زیادی را به بدن وارد می‌کند و عوارض هر کدام از مواد مصرفی را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال در اکثر موارد مسمومیت با هروئین نتیجه ترکیب هروئین با چند مواد سرکوب کننده دیگر است.

تمازپام (تماز)، بنزودیازپین‌ هایی مانند آلپرازولام (با نام تجاری زاناکس) و الکل داروهایی سرکوب کننده‌اند و مصرف آنها با موادی مانند هروئین، اکسی کودون (اکسی کانتین) یا مورفین به شدت خطر اوردوز را افزایش می‌دهد.

نشانه‌‌های اوردوز

متخصصین بهترین کلینیک ترک اعتیاد آکسون معتقدند شناخت و آشنایی با این نشانه‌های بیش مصرفی تاثیر زیادی در نجات و درمان فرد خواهد. هرچند نشانه‌های جسمانی و روانی بیش‌مصرفی به نوع ماده مخدر و میزان مصرف و یا چندمصرفی مخدرها بستگی دارد اما برخی نشانه‌ها شایع‌تر هستند مانند:

درد قفسه سینه

گشاد شدن مردمک

مشکلات تنفسی شدید (تنفس سطحی یا وقفه کامل تنفسی)

حالت تهوع یا استفراغ

شنیدن صدای خرخر از گلوی بیمار (نشانه انسداد مجاری هوا)

کبود شدن سر انگشتان و لب‌ها

تب بسیار بالا

بیهوشی

واکنش نشان ندادن

تشنج یا رعشه

صرع

رفتار خشونت‌ آمیز یا تهاجمی

احساس گم‌گشتگی یا گیجی

 پارانویا (بدگمانی)

هذیان گفتن

عدم تعادل به ویژه هنگام راه رفتن

بی‌قراری

مرگ

گشاد شدن مردمک چشم از نشانه‌های اوردوز

توجه داشته باشید که ممکن تمام این نشانه‌ها در فرد بیمار مشاهده نشود اما فقط بروز چند مورد از این علائم می‌تواند نشانه بیش‌مصرفی باشد.

عوامل خطرساز در اوردوز

اعتیاد به هر نوع مخدر احتمال مسمومیت را نیز به همراه دارد اما عواملی خطرات این حادثه را بسیار بیشتر می‌کند که عبارتند از:

سابقه بیش مصرفی

افزایش تدریجی مقدار مصرف مخدر

پایین بودن تحمل بدن

سابقه اقدام برای خودکشی

قطع ناگهانی درمان ترک اعتیاد

تزریق مواد

شروع دوباره مصرف مواد مخدر پس از مدتی پاک بودن

مصرف هم ‌زمان چند مخدر مانند الکل و مواد مخدر دیگر

مصرف میزان زیادی مخدر در یک وعده

وابستگی روانی شدید به مخدر

امتناع از انجام درمان اورژانسی ضروری

نجات شخصی که اودوز کرده

نجات شخصی که دچار اوردوز شده، نیازمند اقدام سریع و دقیق است. در ادامه مراحل نجات به‌صورت گام‌به‌گام توضیح داده شده است:

• ارزیابی ایمنی محیط:

ابتدا مطمئن شوید که محیط امن است و شما در معرض خطر نیستید (مثلاً تماس با مواد مخدر خطرناک یا محیط ناامن).

• بررسی وضعیت فرد:

فرد را به‌آرامی تکان دهید و صدا کنید تا سطح هوشیاری او را بررسی کنید.
علائم اوردوز مانند تنفس کند یا نامنظم، پوست سرد و مرطوب، لب‌ها یا ناخن‌های کبود، یا بیهوشی را بررسی کنید.

• تماس با اورژانس:

فوراً با شماره اورژانس (در ایران: ۱۱۵) تماس بگیرید. اطلاعات دقیق مانند محل، وضعیت فرد و نوع ماده مشکوک (در صورت اطلاع) را گزارش دهید.

• بررسی تنفس و نبض:

اگر فرد نفس نمی‌کشد یا تنفس او بسیار کند است، بررسی کنید که آیا راه هوایی او باز است یا خیر.
در صورت لزوم، تنفس مصنوعی یا CPR (ماساژ قلبی) را شروع کنید، اگر آموزش دیده‌اید.

• استفاده از نالوکسان (در صورت دسترسی):

اگر اوردوز به دلیل مواد افیونی (مثل هروئین یا متادون) است و نالوکسان (Naloxone) در دسترس دارید، آن را طبق دستورالعمل (معمولاً اسپری بینی یا تزریق) استفاده کنید. این دارو می‌تواند اثرات اوردوز افیونی را موقتاً خنثی کند.
♥ توجه: نالوکسان فقط برای اوردوز افیونی مؤثر است.

• قرار دادن فرد در حالت ریکاوری:

اگر فرد نفس می‌کشد اما بیهوش است، او را به پهلو (حالت ریکاوری) قرار دهید تا از خفگی در اثر استفراغ جلوگیری شود.
سر را کمی به عقب خم کنید تا راه هوایی باز بماند.

• نظارت تا رسیدن کمک:

فرد را گرم نگه دارید (با پتو) و کنار او بمانید.
علائم حیاتی (تنفس و نبض) را مرتب چک کنید و هرگونه تغییر را به اورژانس گزارش دهید.

• ارائه اطلاعات به تیم پزشکی:

وقتی اورژانس رسید، هر اطلاعاتی درباره ماده مصرفی، مقدار، زمان مصرف یا علائم مشاهده‌شده را به تیم پزشکی بدهید.

احیایی قلبی ریوی

عوارض اوردوز و بیش مصرفی

مصرف بیش از اندازه مخدرها  زندگی فرد مصرف کننده را به خطر می‌اندازد حتی اگر باعث مرگ نشود احتمال بروز این عوارض وجود دارد:

آسیب دیدن احتمالی کبد

عوارض عصبی ناشی از سکته مغزی

آسیب دیدن سیستم قلبی ـ عروقی پس از حمله قلبی

افزایش احتمال خودکشی یا تکرار بیش‌مصرفی در آینده

مشکلات عاطفی و روحی بی‌شمار پس از جان سالم به در بردن

مشکلات عاطفی و روحی

درمان اوردوز

درمان بیش مصرفی بستگی به دارویی که مصرف شده، دارد. اطلاعات درباره میزان مصرف و پیشینه پزشکی فرد می‌تواند به درمان کمک کند.
در هر صورت برای درمان اوردوز و مسمومیت ناشی از مصرف مواد مخدر اقدامات زیر انجام می‌شود.

معده شستشو داده می‌شو‌د تا دارو یا مواد سمی جذب بدن نشوند و از معده خارج شوند

به بیمار کربن فعال داده می‌شود. کربن فعال در معده به مواد باقی مانده متصل می‌شود تا مانع جذب آنها شود و باعث کاهش جذب سموم در خون می‌شوند و سپس دفع می‌شوند.

افراد آشفته نیاز به داروهای آرام بخش  و یا حتی بازداری فیزیکی دارند.

ممکن است لوله‌ای در مسیر هوایی او قرار داده شود تا پزشک از این طرق بتواند از ریه‌های فرد محافظت کند و بیمار نیز بتواند نفس بکشد.

بعضی مواقع داروهای دیگری برای خنثی کردن و پادزهر تأثیر مخدری که باعث مسمومیت شده تجویز می‌شود که پزشک در این باره تصمیم می‌گیرد.

کربن یا زغال فعال

پیشگیری از اوردوز

بدیهی است که عدم مصرف مخدرها اولین راه جلوگیری از مسمومیت است و در صورت وابستگی و سوء‌مصرف مواد مخدر، ترک اعتیاد در یک مرکز ترک اعتیاد معتبر و زیر نظر متخصص است اما موارد زیر راهکارهایی جهت پیشگیری از اوردوز مواد مخدر است.

شناخت مخدر مصرفی و تعیین دوز ایمن

آگاهی خود را درباره نشانه‌ و خطرهای مواد مخدر مصرفی بالا ببرید

اگر مجبور به مصرف دارو هستید، آن را در حضور فرد دیگری مصرف کنید

در صورتی که احتمال می‌دهید اعتیاد پیدا کرده‌اید برای ترک اقدام کنید

هیچ گاه هم‌زمان چند مواد اعتیاد آور را با هم مصرف نکنید.

اگر مدتی است که مواد مصرف نکرده‌اید، مصرف دوباره را با دوز پایین شروع کنید

عدم مصرف همزمان چند مخدر باهم

افراد درگیر سوء مصرف مواد مخدر برای ترک نیاز به گروه های حمایتی دارند، بهترین مرکز ترک اعتیاد آکسون برنامه حمایتی کاملی برای افرادی که قصد ترک اعتیاد دارند، دارد که شامل پیگیری‌های بعد از ترخیص نیز می‌شود.

سخن آخر

تاثیر مسمومیت مواد مخدر و عوارض آن بسته به نوع مواد مخدر مصرفی متفاوت است بسیاری با موفقیت مراحل بهبودی را طی می‌کنند و دچار ناتوانی فیزیکی نمی‌شوند. برخی از داروها عوارض موقتی برای اندام‌های بدن دارد و در بعضی موارد آسیب جدی به ارگان‌های مانند کبد و کلیه وارد می‌کند. متاسفانه معمولا آسیب مغزی که در اثر اختلال فعالیت ریه و قلب پیش می‌آید دائمی است. اگر فرد اعتیاد شدیدی داشته باشد و درمان نشود در خطر مسمومیت‌های بعدی قرار می‌گیرد و مسمومیت متعدد می‌تواند که تاثیر تجمعی در برخی اندام ها داشته باشد که منجرب به نارسایی و آسیب های جدی شود.

متخصصین ترک اعتیاد تاکید دارند که بهترین راه پیشگیری از اوردوز درمان یا ترک اعتیاد است.  مرکز شبانه روزی ترک اعتیاد آکسون بی شک بهترین گزینه و انتخاب در سراسر ایران است که با همکاری متخصصین متعهد و دلسوز و کادر پرستاری حرفه‌ای بهترین خدمات را در زمینه ترک اعتیاد ارائه می‌دهد که شامل سم زدایی سریع و سم‌ زدایی فوق سریع و مشاوره و روانشناسی و روانپزشکی و … در فضایی لوکس و امکانات هتل پنج ستاره است. برای مشاوره بستری و کسب اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.