سطوح پیشگیری از اعتیاد

فهرست مطالب

Toggle

کلینیک ترک اعتیاد ، مرکز ترک اعتیاد آکسون : در مقاله پیشگیری از اعتیاد ، از لزوم برنامه ریزی و اتخاذ راهکارهای پیشگیرانه از اعتیاد خواندیم. اینکه چه تاثیری دارد و چرا با وجود مبارزه با عرضه مواد مخدر باید برنامه مدون و همیشگی و برای پیشگیری از اعتیاد داشته باشیم. حتی اشاره کردیم کاری که کلینیک ترک اعتیاد انجام می‌دهد نوعی اقدام پیشگیری از اعتیاد به‌حساب می‌آید.اما پیشگیری از اعتیاد چه مراحل و سطوحی دارد؟

سطوح پیشگیری از اعتیاد

در الگوی سنتی، تقسیم‌بندی سطوح پیشگیری از اعتیاد بر اساس خدماتی است که ارائه می‌شود که شامل موارد زیر است:

• پیشگیری سطح اول یا اولیه
• پیشگیری سطح دوم یا ثانویه
• پیشگیری سطح سوم یا ثالث
• پیشگیری پایه

پیشگیری از اعتیاد سطح اول یا اولیه

در راستای پیشگیری از اعتیاد، در اقدامات پیشگیرانه اولیه سعی می‌شود از ابتلای فرد به اعتیاد یا بیماری قبل از شکل‌گیری آن جلوگیری شود. هدف این نوع پیشگیری محدود کردن میزان بروز و درنتیجه کاهش میزان شیوع است. اقدامات ارزان و مطمئن پیشگیری اولیه کاربرد وسیع آن را توجیه می‌کند. روش‌های پیشگیری اولیه شامل از بین بردن علل، کاهش عوامل مخاطره‌آمیز، افزایش مقاومت فرد و جلوگیری از سرایت بیماری است.
پیشگیری اولیه از طریق آموزش بهداشت و ارتقای سلامتی نظیر بهبود شرایط زندگی مردم قابل‌ اجراست. این روش مستلزم تغییرات رفتاری یا تغییر در سبک زندگی افراد است. آگاه کردن جامعه از خطرات و زیان‌های مصرف مواد، آموزش مهارت‌های زندگی و ارتقای فرهنگ جامعه، مثال‌هایی برای روش‌های پیشگیری اولیه در بحث سوء مصرف مواد هستند.از خدمات کلینیک ترک اعتیاد شبانه روزی آکسون، خدمات مشاوره و روانشناسی است که میتوانید ازطریق دریافت مشاوره رایگان از خود و خانوادتان در برابر آسیب‌ها محافظت کنند.

پیشگیری از اعتیاد سطح اول یا اولیه

یکی از اقدامات پیشگیری از اعتیاد اولیه، شناسایی عوامل خطرزای اعتیاد و افراد در معرض خطر و تقویت عوامل محافظت کننده است. هر چه تعداد عوامل خطرزا بیشتر باشد، احتمال آسیب‌پذیری بیشتر است و هر اندازه تعداد عوامل محافظت کننده بیشتر باشد، احتمال خطر کاهش می‌یابد و درنتیجه احتمال مصرف مواد کمتر می‌شود. عوامل خطرزا و محافظت‌کننده می‌توانند در افراد گروه‌های مختلف وجود داشته باشند زیرا در هر سطحی فرد با دیگران در تعامل است. دختران و پسران فراری، کودکان خیابانی، فرزندان خانواده‌های معتاد و طلاق نمونه‌هایی از گروه‌های در معرض خطر اعتیاد هستند. همچنین افرادی که مصرف را شروع کرده‌اند، اما هنوز در آستانه تشخیص سوء مصرف یا وابستگی نیستند در این دسته قرار می‌گیرند. موقعیت‌هایی مانند شکست تحصیلی، رفتار ضد اجتماعی، عدم نظارت بر رفتار فرزندان، محرومیت اقتصادی و اجتماعی و در دسترس بودن مواد نیز نمونه‌هایی از موقعیت‌های خطرساز اعتیاد هستند. ما در بهترین کلینیک ترک اعتیاد تهران بر این باوریم که می توانیم با ارائه مشاوره تخصصی رایگان درمورد عوامل خطرزای اعتیاد و افزایش آگاهی خانواده های افراد در معرض خطر، از مبتلاشدن افراد به اعتیاد جلوگیری کنیم.
عوامل محافظت‌کننده شامل عواملی مانند سلامت جسمی و روانی، اعتماد به نفس بالا، رضایت شغلی، رضایت زناشویی، مسئولیت‌پذیری، امیدواری، ثبات هیجانی، برخورداری از مهارت‌های اجتماعی، ارتباط مناسب والدین و فرزندان و باورها و عقاید مذهبی است. عوامل محافظت کننده عواملی هستند که می‌توانند از مصرف مواد پیشگیری کنند، آن را به تأخیر اندازند و یا آثار نامطلوب آن را کاهش دهند. اهمیت عوامل خطرزا و محافظت کننده در شکل گیری اعتیاد و پیشگیری از آن متفاوت است. هر یک از این عوامل پیامدهای مختلفی دارد. به‌علاوه درجه اهمیت آنها در گروه‌ها و افراد مختلف فرق دارد. به عنوان مثال، ممکن است در گروهی دسترسی به مواد اهمیت بیشتری داشته باشد، اما در یک گروه دیگر نداشتن نگرش‌های مذهبی به عنوان یک عامل خطرساز محسوب شود.
با وجود تأثیر عوامل خطرساز اعتیاد، در مواردی مشخص شده که حتی اگر فرد در طول زندگی خود با تعداد قابل توجهی از عوامل خطرساز مواجه شود، لزوماً به مصرف مواد و مشکلات آن مبتلا نخواهد شد. دلیل آن تأثیر عوامل محافظت کننده‌ای است که مانند یک سپر از فرد در برابر اعتیاد محافظت می‌کند. یکی از این عوامل بسیار مهم که امروزه مورد توجه قرار گرفته مفهوم تاب‌آوری است. تاب آوری به معنی توانایی برای رهایی از شرایط مشکل یا مخرب و پشت سر گذاشتن آن است. تاب‌آوری عبارت است از تطابق مثبت در واکنش به شرایط ناگوار که در دو دسته مطرح می‌شود، یکی با عنوان شرایط چالش برانگیز زندگی مانند مصرف مواد توسط والدین و دیگری ضربه مثل تجربه خشونت خانگی است.
مطالعه نظام‌دار تاب‌آوری در روانشناسی با مطالعه کودکان در معرض خطر در دهه 1970 آغاز شد. گروهی از روانشناسان رشدنگر توجه خود را به کودکانی معطوف کردند که با وجود تجربه عوامل خطر، دچار مشکل خاصی نمی‌شدند. عواملی مانند مؤثر بودن در کار و بازی، مثبت اندیشی، منبع کنترل درونی، شوخ طبعی، مهارت‌های حل مسئله و مهارت‌های تفکر انتقادی. از جمله ویژگی‌های کودکان تاب آور دلبستگی ایمن، هوش بالا، احساس توانمندی، روابط بین فردی مطلوب، داشتن استقلال و ابتکار عمل و خود پنداره مثبت است. همچنین احساس موفقیت، ارتباط خوب، برخورداری از مهارت‌های اجتماعی بالا، برخورداری از منابع حمایتی به ویژه حمایت خانوادگی، احساس ارزشمندی و تسلط بر موقعیت های استرس‌زا از جمله عوامل مؤثر در تاب‌آوری نوجوانان در برابر مصرف مواد هستند.

جمله‌ای که معمولاً در مورد افراد تاب‌آور تکرار می‌شود این است که افراد تاب‌آور خوب کار می‌کنند، خوب بازی می‌کنند، خود را دوست دارند و از خود انتظارات متعادلی دارند. به طور کلی با کاهش عوامل خطرساز مثل آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان و تقویت عوامل محافظت کننده مانند حمایت‌های خانوادگی می‌توان از ابتلای افراد به بیماری‌ها و از جمله اعتیاد پیشگیری کرد. بنابراین، آموزش و صحبت درباره پیامدهای نامطلوب مصرف مواد ممکن است افراد را از استفاده آن‌ها باز دارد اگر نوع آموزش، صحیح، کافی و خیلی زود انجام شود به ویژه در افرادی که در معرض خطر هستند بسیار مؤثر است.

از مهمترین خدمات مرکز ترک اعتیاد آکسون، خدمات مشاوره و روانشناسی است که طی برنامه‌ منظم و مشاوره با افراد می‌تواند به مراجعین کمک کند تا ویژگی مهم تاب‌آوری را در خود و اطرافیان افزایش دهند و خود را در برابر آسیب‌ها محافظت کنند.

پیشگیری از اعتیاد سطح دوم یا ثانویه

در پیشگیری از اعتیاد ثانویه تشخیص به موقع و درمان زودهنگام انواع اختلال مورد توجه قرار می‌گیرد. در این سطح از سطوح پیشگیری از اعتیاد تلاش بر این است که افرادی را که به تازگی مبتلا به سوء مصرف مواد شدند را شناسایی و با مداخله سریع از مزمن شدن اعتیاد آن‌ها پیشگیری کنند. زیرا هر چه اعتیاد زودتر تشخیص داده شود به مراتب کم خطر است و پیامدها و ناتوانی‌های کمتری را خواهد داشت و راحت‌تر درمان می‌شود. روش اساسی در پیشگیری سطح دوم برای رسیدن به تشخیص و درمان سریع و پیگیری‌های مرتب درمانی، بیماریابی است که از طریق غربال‌گری انجام می‌شود. از آنجا که در غربال‌گری تعداد زیادی از افراد مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. آزمون‌های غربال‌گری باید ساده، قابل اطمینان و ارزان قیمت باشد. به علاوه مثبت و منفی کاذب نداشته باشد. کسانی که بر اساس آزمون‌های غربال‌گری معتاد تشخیص داده می‌شوند معمولاً به مرحله ارزیابی جامع‌تری ارجاع داده می‌شوند تا تشخیص قطعی در مورد آن‌ها داده شود. با مراجعه به کلینیک ترک اعتیاد آکسون و انجام آزمون غربالگری از میزان درگیری خود و یا فرد درگیر اطلاع یافته و بهترین درمان را برای ترک تریاک، ترک شیشه، ترک هروئین، ترک متادون و دیگر مخدرها را دریافت کنید.

پیشگیری از اعتیاد سطح دوم یا ثانویه

در ارتباط با موضوع اعتیاد، تشخیص دقیق و به کارگیری روش‌های درمانی مؤثر، از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. برخی از  روش‌های مشخص پیشگیری ثانویه در بحث اعتیاد عبارت است از:

• طراحی برنامه‌های بیماریابی با استفاده از توان شبکه مراقبت‌های بهداشتی اولیه
• استفاده از بهورزان، کارشناسان و سایر افراد ذی‌ربط
• تقویت مراکز درمان بستری اعتیاد و سرپایی
• روش‌های کاهش آسیب به ویژه جلوگیری از تبدیل شدن اعتیاد خوراکی و تدخینی به تزریقی
• افزایش آگاهی خانواده‌های معتادان برای شناخت روش‌های سازگاری با آن‌ها
• همانقدر که آموزش در پیشگیری اولیه نقش مهمی دارد، برای رسیدن به اهداف پیشگیری ثانویه نیز حائز اهمیت است.

با این حال اجرای برنامه‌های پیشگیری ثانویه مستلزم هزینه‌های بیشتر و گاه کم‌اثرتر از پیشگیری اولیه است. اما پس از ابتلای افراد و جامعه چاره‌ای از آن نیست و به‌ویژه وقتی بحث کاهش آسیب و خطر ابتلای فراگیر جامعه به ایدز و هپاتیت ناشی از اعتیاد تزریقی مطرح می‌شود اقدامات پیشگیری ثانویه ضرورت و اهمیت فراوان می‌یابد. برای تشخیص و درمان زودهنگام می‌توانید به بهترین مرکز ترک اعتیاد تهران ، آکسون مراجعه کنید و از خدمات این مرکز درمان اعتیاد بهره‌مند شوید.

پیشگیری از اعتیاد سطح دوم یا ثانویه

پیشگیری از اعتیاد سطح سوم یا ثالث

در بهداشت روانی پیشگیری از اعتیاد ثالث وقتی مطرح می‌شود که بیماری شکل گرفته و مدت زمان زیادی از آن گذشته و پیشرفت کرده است. این سطح از سطوح پیشگیری از اعتیاد با هدف جلوگیری از پیشرفت بیشتر و طولانی‌تر شدن بیماری است. برای رسیدن به این هدف سعی می‌شود که با ایجاد امکاناتی خاص مانند تاسیس مرکز بستری ترک اعتیاد ، طوری بیمار را درمان کنند که به جامعه بازگشته تا بتواند فعالیت‌های اجتماعی را به طور نسبی یا کامل از سر بگیرد. این کار با استفاده از روش‌های مختلف توان‌بخشی امکان‌پذیر است.

پیشگیری از اعتیاد سطح سوم یا ثالث

از آنجا که یکی از اهداف اصلی ترک اعتیاد و یا عنوان درست آن درمان اعتیاد ، پیشگیری از بازگشت و عود آن است، گاه تمایز بین پیشگیری سطح دوم و سوم دشوار است. در پیشگیری از اعتیاد، اقداماتی مانند:

• روش‌هایی برای کاهش رفتارهای پرخطر نظیر آموزش و استفاده از سرنگ یک بار مصرف برای جلوگیری از عود اعتیاد
• بازگرداندن معتادان به کانون خانواده، شغل و جامعه
• آموزش مهارت‌های ارتباطی و خانوادگی و کاریابی

از جمله فعالیت‌های پیشگیری ثالث است.

تعدادی از فعالیت‌ها، بیش از یک نوع پیشگیری را شامل می‌شود. برنامه کاهش آسیب، ایجاد گروه‌های معتادان و مشاوره و درمان مصرف کنندگان تزریقی مواد، هم مربوط به پیشگیری ثانویه و هم پیشگیری ثالث است، در حالی که برنامه‌های آموزش مهارت‌های زندگی ، خدمات مشاوره‌ای در اعتیاد و ایدز می‌تواند ارزش هر سه نوع پیشگیری را داشته باشد.

در تقسیم‌بندی سطوح پیشگیری از اعتیاد بر اساس الگوی سنتی بر نوع خدمات تأکید می‌شود، اما امروزه الگوی جدیدتری وجود دارد که بر جمعیت هدف تأکید می‌کند که شامل سه سطح همگانی یا عمومی، انتخابی و موردی یا نشانگر است.

سطح همگانی: برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد برای جمعیت عمومی مثلاً همه مردم یک کشور یا همه دانش‌آموزان یک شهر یا تمامی اهالی یک استان اجرا می‌شود و در آن از قبل هیچ غربال‌گری صورت نمی‌گیرد.

سطح انتخابی: شامل آن عده از افراد یا گروه‌ها می‌شود که به دلایلی در معرض خطر ابتلا به یک بیماری قرار دارند. در این سطح شناسایی عوامل خطر و عوامل محافظت کننده اهمیت زیادی دارد.

اگر این دو دسته از عوامل به‌خوبی تعریف و شناخته شوند با اجرای برنامه‌های مناسب و ارزشیابی آن‌ها می‌توان از بروز یک مشکل پیشگیری کرد. تأکید مهم در این سطح کاستن از عوامل خطر در جمعیت‌های در معرض خطر و افزایش و تقویت عوامل محافظت‌کننده در آن‌هاست.

سطح موردی: افراد یا گروه‌هایی موردتوجه هستند که اگرچه هنوز معیارهای تشخیص یک مشکل مثلاً اعتیاد در آنها وجود ندارد، اما نشانه‌های نگران‌کننده مثل بعضی از رفتارهای آسیب‌زا مثلاً سیگار کشیدن یا افت تحصیلی وجود دارد. در این سطح مداخلات عمدتاً بر جنبه‌های فردی نه محیطی تأکید می‌شود.

پیشگیری از اعتیاد سطح پایه

یکی از سطوح پیشگیری از اعتیاد که در یک دهه اخیر مورد توجه جدی قرار گرفت، پیشگیری پایه نام دارد که با پیشرفت دانش همه گیرشناسی در زمینه بیماری های قلبی-عروقی مطرح شده است. هدف پیشگیری پایه جلوگیری از ظهور و استمرار آن گروه از الگوهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است که در افزایش خطر بیماری نقش شناخته شده‌ای دارند. ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی نقش مهمی در رشد و تکامل سلامت روانی مناسب در هر جامعه‌ای ایفا می‌کند. دستیابی به پیشگیری پایه از طریق ارتقای سلامتی و بهبود کیفیت زندگی با آموزش دادن کارکنان بهداشتی به مردم و افزایش سطح رفاه اقتصادی اجتماعی توسط مؤسسات دولتی امکان پذیر است.

پیشگیری از اعتیاد سطح پایه

در بحث پیشگیری از اعتیاد، کارکنان مراقبت‌های بهداشتی اولیه نقش مهمی در ارائه خدمات بهداشت روانی و تقویت رفتارهای سالم مردم دارند. کیفیت زندگی وابستگان به مواد پایین‌تر از افراد سالم است. پژوهش‌های انجام شده در این زمینه از وابستگان به مواد در شهر رشت نشان داد که بیشتری نارضایتی این افراد در درجه اول عدم تأمین مالی و سپس نداشتن امکاناتت تفریحی مناسب است. بنابراین، لازم است ضمن بهبود سطح زندگی این افراد از گسترش شیوه‌های زندگی ناسالم پیشگیری به عمل آید، قبل از اینکه این شیوه‌ها در جامعه و فرهنگ ریشه بدواند. هر چه این مداخلات سریع تر انجا شود، اثربخش‌تر خواهد بود.

سخن پایانی:
برنامه ریزی برای پیشگیری از اعتیاد سطوح مختلفی دارد و بسته به جامعه هدف و نتیجه ای که از راه های پیشگیری از اعتیاد داریم مختلف است. اینکه جامعه درگیر اعتیاد باشد یا در معرض خطر نمی‌توان از برنامه و راهکارهای یکسان استفاده کرد و هر کدام جداگانه باید بررسی شود. اینبار هم مانند مقاله پیشگیری از اعتیاد تاکید بر این بود که درمان اعتیاد خود نیز یکی از راه‌های مهم در پیشگیری از اعتیاد است، سطح سوم.
پس نباید با این فرض که اعتیاد اتفاق افتاد و دیگر نمی‌شود کاری کرد دست از تلاش برداریم. با ارجاع سریع فرد به مرکز بستری ترک اعتیاد به نوعی از پیشرفت اعتیاد و آسیب‌های آن جلوگیری میکنیم.
مرکز ترک اعتیاد آکسون زیر نظر وزارت بهداشت با هدف درمان این اختلال سعی در همیاری به شهروندان عزیز دارد برای اطلاع از خدمات و همچنین بهرمندی از مشاوره رایگان با ما تماس بگیرید